Geschiedenis
Kleuren
en materialen
Het mooiste
Godsdienst
Esthetiek
Erfenis
Betekenis
en gebruik
Al sinds het Oude Rijk (ongeveer 2700 tot 2200 v.Chr.) komt de scarabee voor in de kunst en in alledaagse voorwerpen. De Egyptenaren observeerden hoe hij een bolletje aarde of uitwerpselen rolde en zagen daarin een allegorie van de zon die aan de hemel voortbewoog. Dit insect, dat veel voorkomt aan de oevers van de Nijl, werd een voorbeeld voor ambachtslieden, die het reproduceerden in steen, keramiek of edelmetaal. Vanaf het Middenrijk (ongeveer 2033 tot 1786 v.Chr.) verspreidden de scarabeeën zich en werden ze gedragen als hangers of geplaatst in graven.
De scarabeeën waren gesneden uit geglazuurd speksteen, lapis lazuli, carneool of groene jaspis en waren verkrijgbaar in symbolische kleuren. Blauw stond voor de hemel en de vruchtbaarheid van de Nijl, rood stond voor vitaliteit en bescherming, terwijl groen symbool stond voor regeneratie en eeuwig leven. Elke steen werd dus niet willekeurig gekozen, maar had een specifieke spirituele functie.
Het borstschild in de vorm van een gevleugelde kever van goud, carneool, turkoois, groene veldspaat, calciet en lapis lazuli uit de schat van het graf van Toetanchamon, in het Grand Egyptian Museum (GEM).
Naast zijn spirituele betekenis fascineert de scarabee ook door zijn formele schoonheid. Zijn gladde, ronde silhouet, natuurlijke symmetrie en evenwichtige proporties maken hem tot een tijdloos designobject. Egyptische ambachtslieden maakten hier gebruik van om verfijnde, soms minuscule stukken te creëren, waarbij elk detail met opmerkelijke precisie werd gebeiteld. Deze universele esthetiek verklaart ongetwijfeld waarom de scarabee nog steeds hedendaagse ontwerpers aanspreekt, die er zowel een grafische als symbolische inspiratiebron in zien.
De scarabee is rechtstreeks verbonden met de god Chepri, de ochtendlijke vertegenwoordiger van de zon die elke dag aan de horizon herrijst. Hij symboliseert de eeuwige cyclus, de vernieuwing en de overwinning van het licht op de duisternis. In de begrafenisrituelen had de ‘hartkever’ die op de borst van mummies werd geplaatst als taak de ziel te beschermen tijdens het oordeel van Osiris, de god van de dood en de wederopstanding. Sommige kevers waren ook gegraveerd met magische formules, wat hun religieuze en beschermende dimensie versterkte.
Als dagelijks geluksbrenger, administratief zegel of begrafenisamulet vervulde de scarabee meerdere rollen. De Egyptenaren graveerden soms hiërogliefen in de onderkant, waardoor het voorwerp een echt persoonlijk zegel werd. In de privésfeer werd het doorgegeven als beschermtalisman. In de koninklijke sfeer herdacht het politieke of militaire gebeurtenissen. In het hiernamaals garandeerde het het voortbestaan van de ziel en haar wederopstanding.
Ook vandaag de dag heeft de kever nog steeds zijn uitstraling. Musea staan vol met fascinerende exemplaren, maar hij inspireert ook hedendaagse ontwerpers. Juweliers, decorateurs en ontwerpers gebruiken zijn ronde vorm en levendige kleuren om er begeerlijke objecten van te maken. Van Cartier tot Boucheron, luxe huizen brengen hem hulde en houden de aantrekkingskracht van dit eeuwige symbool van geluk, bescherming en vernieuwing in stand.